Metody dezynfekcji protez zębowych

Protezy zębowe, podobnie jak naturalne zęby stanowią powierzchnie które są kolonizowane przez różne mikroorganizmy, które zasiedlają jamę ustną. Duża ilość drobnoustrojów jamy ustnej nie stanowi w warunkach fizjologicznej równowagi zagrożenia dla zdrowia osób stosujących protezy, lecz w przypadku nadmiernego rozmnażania się niektórych z nich może dochodzić do zapalenia jamy ustnej. Z tego względu bardzo ważna jest odpowiednia dezynfekcja protez i stosowanie się do zaleceń lekarza prowadzącego. Często obserwuje się niestosowanie się pacjentów do zaleceń lekarskich co do czyszczenia i przechowywania protez – wiele osób noszących takie uzupełnienia nie jest świadomych tego, że pozostawianie protez na noc w szklance z wodą zamiast zastosowania środków dezynfekcyjnych nie jest skutecznym sposobem na pozbycie się płytki złożonej z drobnoustrojów i może prowadzić do ich zwiększonego namnażania się, co często skutkuje zapaleniem jamy ustnej.

Z drobnoustrojów zasiedlających jamę ustną szczególne znaczenie w odniesieniu do protez ma grzyb dimorficzny z rodziny drożdżaków – Candida albicans. Uważa się, że wraz z bakteriami wzrastającymi na płytach protez stanowi on jeden z bardziej rozpowszechnionych składników płytki odkładającej się na takich uzupełnieniach. Kolonizowanie płyt protez przez drobnoustroje rozpoczyna się w momencie odkładania się białek -mucyn, oraz resztek pokarmowych na ich powierzchniach – powstaje płytka, która stanowi środowisko wzrostu bakterii, następnie ulega ona zwapnieniu. Powstawanie płytki na powierzchni protezy oraz obecność zwiększonej ilości kolonii C. albicans pozostaje w ścisłym związku z rozwojem zapalenia jamy ustnej związanego z noszeniem protez, zwłaszcza osiadających.

Candida albicans jest czynnikiem w bardzo znacznym stopniu przyczyniającym się do powstawania zapalenia jamy ustnej, jest on izolowany nie tylko z powierzchni protezy przylegającej do śluzówki, ale także z jej powierzchni wewnętrznej. W czasie wzrostu i przemiany materii przez grzyby z grupy Candida dochodzi do wytwarzania kwasów, które obniżają pH w jamie ustnej. Kwasy te działają także bezpośrednio na komórki nabłonka błony śluzowej, wywołując efekty cytotoksyczne. Substancje te mogą także doprowadzić do aktywacji kwaśnych proteaz oraz fosfolipaz, co objawia się zwykle zapaleniem błony śluzowej. W przebiegu tego typu zapalenia obserwuje się coraz większą liczbę komórek C, albicans przylegającą do protezy i potęgującą rozprzestrzenianie się stanu zapalnego.

Mechaniczne oczyszczanie powierzchni protez, np. za pomocą szczoteczek nie daje najlepszych rezultatów, redukuje w prawdzie ilość zakumulowanej płytki złożonej z drobnoustrojów, jednak nie zapobiega jej dalszemu odkładaniu się. Znacznie skuteczniejszą metodą jest używanie środków chemicznych. Odpowiedni środek chemiczny do czyszczenia protez powinien usuwać nagromadzoną płytkę bakteryjną wraz z drobnoustrojami będącymi grzybami, oraz zapobiegać jej ponownej akumulacji. Ponadto środek czyszczący powinien także usuwać mucyny i resztki pokarmowe, kamień oraz przebarwienia, odkładające się na protezach ze względu na barwniki obecne w pokarmach oraz nałogi, takie jak palenie tytoniu. Jednocześnie środek używany do oczyszczania takich uzupełnień nie może wchodzić w reakcje z materiałem, z jakiego została wykonana proteza, oraz nie może doprowadzać do zmiany jej struktury i kształtu, np. zwiększania porowatości, czy powstawania odkształceń.

Środki chemiczne używane do oczyszczania protez można podzielić na kilka grup; nadtlenki zasadowe, podchloryny zasadowe, kwasy, środki dezynfekcyjne i enzymy. Nadtlenki zasadowe są szczególnie skuteczne w usuwaniu nowopowstałej płytki bakteryjnej oraz przebarwień. Niestety posiadają także wady – są skuteczne w momencie długotrwałego kontaktu z protezą, oraz przyczyniają się do wybielania żywicy akrylowej, z której wykonana jest płyta protezy, jeżeli są stosowane regularnie. Zasadowe podchloryny działają skutecznie w stosunku do przebarwień protez, rozkładają mucyny i inne substancje organiczne, ponadto są efektywne w usuwaniu zarówno bakterii, jak i grzybów i działają bezpośrednio na organiczną płytkę odłożoną na powierzchni protezy. Do wad tych środków należy powodowanie matowienia oraz korozji elementów metalowych protez zębowych, oraz wybielanie żywicy akrylowej przy dłuższym stosowaniu. Kwasy skutecznie usuwają kamień oraz przebarwienia z protez, jednak ze względu an reaktywność wywołują korozję elementów metalowych. Rozcieńczony roztwór glukonianu lub salicylanu chlorheksydyny zmniejszają znacząco ilość płytki bakteryjnej, niestety w razie zaprzestania ich stosowania obserwuje się nawrót kolonizacji. Substancje te są szczególnie efektywne w usuwaniu grzybów, zwłaszcza z rodziny Candida. Niestety ze względu na wywoływanie przebarwień na protezach ogranicza się ich użycie. Działanie oczyszczające enzymów polega na rozkładzie obecnych w płytce makrocząsteczek glikoprotein, mukoprotein oraz mukopolisacharydów na mniejsze cząsteczki, co zmniejsza ich zdolność do przylegania, a co za tym idzie do tworzenia się biofilmu. Enzymy są aktywne także wobec bakterii i grzybów, stosowane są także do usuwania grubej warstwy płytki i zapobiegają jej odbudowie. Kolejną zaletą stosowania enzymów do dezynfekcji protez jest brak szkodliwego wpływu nie tylko na elementy akrylowe protez, ale także na inne ich elementy, w tym te zbudowane ze stopów metalu. Użycie enzymów nie powoduje powstawania nieestetycznych przebarwień, ani nie zwiększa porowatości płyty protezy zębowej. Z przeprowadzonych badań wynika, że najskuteczniejszym enzymem usuwającym C. albicans z protez zębowych jest papaina, trypsyna działa w bardzo  niewielkim stopniu, natomiast a-amylaza nie jest w ogóle skuteczna w walce z tym grzybem.

 

Bibliografia:
1. The function of enzymes in removing Candida accumulated on denture plaque, Senay Canay, Sibel Ergüven, Nuran Yulug, Journal of Islamic Academy of Sciences 4:1, 87-89, 1991 89
2. Candida-associated denture stomatitis, Carmen Salerno, Michelangelo Pascale, María Contaldo, Vincenzo Esposito, Maurizio Busciolano, Lucio Milillo, Agostino Guida, Massimo Petruzzi, Rosario Serpico, Med Oral Patol Oral Cir Bucal. 2011 Mar 1;16 (2):e139-43

Dodaj odpowiedź:

Twój adres email nie będzie publikowany.

Sliding Sidebar